Αυτογνωσία

Αναγνώριση συναισθημάτων

Τα συναισθήματα δεν ελέγχονται συνειδητά. Το τμήμα του εγκεφάλου, το οποίο συνδέεται με τα συναισθήματα, είναι το μεταιχμιακό σύστημα (Recognizing and ManagingEmotions, n.d.). Τα συναισθήματα είναι αδιαχώριστα από την προηγούμενη εμπειρία και μνήμη. Επομένως, εάν κάποιος είχε μια τραυματική εμπειρία στο παρελθόν, τότε είναι πιθανό ότι η συναισθηματική του απάντηση σε ένα παρόμοιο ερέθισμα θα είναι πολύ ισχυρή.

Βασικά στοιχεία για τα συναισθήματα

  1. Τα συναισθήματα δεν είναι μόνιμα. Έρχονται και φεύγουν. Κατά τη διάρκεια της ημέρας βιώνουμε πολλά συναισθήματα. Κάποια από αυτά διαρκούν για μια στιγμή και κάποια άλλα μπορεί να οδηγήσουν σε αλλαγή διάθεσης.
  2. Η ένταση των συναισθημάτων ποικίλλει. Μπορούν να είναι είτε ήπιας έντασης ή μεγάλης.
  3. Δεν υπάρχουν καλά και κακά συναισθήματα. Υπάρχει όμως ένας καλός και ένας κακός τρόπος έκφρασης τους (Understanding your emotions, n.d.).

Οι πρώτες ενδείξεις για την αναγνώριση των συναισθημάτων

Όταν πρόκειται για την αναγνώριση ενός συναισθήματος, το πρώτο πράγμα που πρέπει να προσέξετε είναι η γλώσσα του σώματος. Τα σωματικά συμπτώματα μπορούν να αποκαλύψουν και να βοηθήσουν στον εντοπισμό του
συγκεκριμένου συναισθήματος που βιώνουμε σε μια ορισμένη χρονική περίοδο. Κάθε συναίσθημα προκαλεί διαφορετικές αντιδράσεις του σώματος, οι οποίες ποικίλλουν στους ανθρώπους και μπορούν να βιωθούν με διαφορετικούς τρόπους

Πώς να αναγνωρίζετε τα συναισθήματα

Η συναισθηματική επίγνωση μας βοηθά να αποδεχτούμε και να κατανοήσουμε καλύτερα τον εαυτό μας. Ως εκ τούτου, παρατίθενται παρακάτω τρία απλά βήματα, για να μας βοηθήσουν να αναγνωρίσουμε τα συναισθήματά μας (Understanding  your emotions, n.d.).

  1. Εξασκηθείτε στο να παρατηρείτε το πώς αισθάνεστε σε κάποιες καθημερινές δραστηριότητες. Πιθανότατα να αισθάνεστε πιο χαλαροί μετά την σωματική άσκηση ή λυπημένοι αφού ακούσετε κάποια άσχημα νέα. Παρατηρήστε τα συναισθήματά σας και κατονομάστε τα.
  2. Αξιολογήστε την ένταση ενός συναισθήματος. Είναι σημαντικό να βαθμολογήσετε πόσο έντονο ήταν το συναίσθημα σύμφωνα με μια κλίμακα 1 – 10, όπου το 1 είναι εξαιρετικά ήπιο και το 10 πολύ έντονο.
  3. Μοιραστείτε τα συναισθήματά σας με τους κοντινούς σας ανθρώπους. Έτσι, εξασκείστε επίσης στην έκφραση των συναισθημάτων σας και αυτό βοηθά στην ενίσχυση των σχέσεών σας.

Γιατί είναι σημαντική η αναγνώριση των συναισθημάτων

(5 Reasons Why Recognizing Your Emotions Is Important, 2019)

  1. Βοηθάει στην κατανόηση της αιτίας, η οποία προκαλεί το συναίσθημα.
  2. Ενισχύεται η αίσθηση ελέγχου.
  3. Τα αρνητικά συναισθήματα οδηγούν σε περισσότερες αρνητικές σκέψεις.
  4. Η αναγνώριση των συναισθημάτων σημαίνει ότι μπορούμε να ζητήσουμε βοήθεια.
  5. Ενδυναμώνει τις διαπροσωπικές σχέσεις.

Αναγνώριση των προσωπικών χαρακτηριστικών και επιτευγμάτων

Τα προσωπικά χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία από τα οποία αποτελείται η προσωπικότητα και ο χαρακτήρας μας. Η υπομονή, η ευελιξία, η αγάπη για μάθηση, η συνέπεια, η επιμονή, η αυτοπειθαρχία, η κριτική σκέψη, όλα είναι παραδείγματα προσωπικών χαρακτηριστικών. Η ικανότητα αναγνώρισης των προσωπικών χαρακτηριστικών και δεξιοτήτων συμβάλλει όχι μόνο στην προσωπική, αλλά και στην επαγγελματική ανάπτυξη (Understandingyour personal qualities, 2016).

Πώς να αναγνωρίζω και να αξιολογώ τα προσωπικά μου χαρακτηριστικά

Εάν σας είναι δύσκολο να προσδιορίσετε τα δυνατά σας σημεία και δεξιότητες, υπάρχει μια ποικιλία τεχνικών και εργαλείων που μπορούν να σας βοηθήσουν να το κάνετε αυτό (Understanding your personal qualities, 2016). Ιδανικά, το πρώτο πράγμα που μπορείτε να κάνετε είναι να δημιουργήσετε μια λίστα και να σημειώσετε τι πιστεύετε για τον εαυτό σας. Επιπλέον, μπορείτε να βρείτε παρακάτω κάποιους άλλους τρόπους που μπορούν να βοηθήσουν:

Γιατί είναι σημαντικό να αναγνωρίζετε τα προσωπικά σας χαρακτηριστικά και τα επιτεύγματα

  1. Η αυτοπεποίθηση και η αυτοεκτίμηση ενισχύονται.
  2. Όταν κάνετε αίτηση για δουλειά, οι προσωπικές δεξιότητες θα πρέπει να επισημαίνονται.
  3. Ενισχύεται η κατανόηση του εαυτού κι επομένως η λήψη αποφάσεων κι ο σχεδιασμός μελλοντικων βημάτων, τόσο για προσωπικά όσο και για επαγγελματικά θέματα, γίνεται με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση.
  4. Το να μπορείτε να αναγνωρίζετε τα συναισθήματα και τα προσωπικά χαρακτηριστικά των άλλων οδηγεί στη δημιουργία μιας αποτελεσματικής ομάδας και συνεπώς σε καλύτερες επιδόσεις.

Κατάλληλη έκφραση συναισθημάτων

Αν και έχει σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά στη συναισθηματική εκπαίδευση, φράσεις όπως «οι άντρες δεν κλαίνε» ή «μην είσαι τόσο θυμωμένος, είναι κακό» εξακολουθούν να υπάρχουν και διαμορφώνουν τη συναισθηματική έκφραση (Moreno, 2019). Σίγουρα η οικογένεια, ο πολιτισμός, οι εμπειρίες, οι κοινωνικοί ρόλοι και τα πρότυπα καθορίζουν και επηρεάζουν τη συναισθηματική έκφραση.

Τρόποι συναισθηματικής έκφρασης (Moreno, 2019)

Όταν θέλετε να εκφράσετε ένα συναίσθημα που σας κάνει να νιώθετε άσχημα, μπορείτε να δοκιμάσετε να ακολουθήσετε αυτά τα απλά βήματα:

1. Μείνετε για λίγο μόνοι σας και πάρτε μια βαθιά ανάσα.

Σκεφτείτε τι χρειάζεστε αυτήν τη στιγμή και προσπαθήστε να παρατηρήσετε εάν υπάρχουν σωματικά συμπτώματα που σχετίζονται με τα συναισθήματά σας.

2. Αναγνωρίστε το συναίσθημά σας.

Εάν δεν είστε σίγουροι για το τι αισθάνεστε, αφιερώστε λίγο χρόνο για να σκεφτείτε τα συναισθήματά σας και να προσπαθήστε να δώσετε σε αυτά ένα όνομα (θυμός, θλίψη κ.λπ.) 

3. Να είστε ειλικρινείς για το πραγματικό σας συναίσθημα.

Η συναισθηματική λογοκρισία, πιθανότατα θα οδηγήσει σε αίσθημα αμηχανίας ή ενοχής. Αποδεχτείτε και επιτρέψτε στον εαυτό σας να βιώνει αυτό το συγκεκριμένο συναίσθημα.

4. Προσπαθήστε να τα εκφράσετε με υγιή τρόπο.

Η καταγραφή των συναισθημάτων σας προσφέρει μεγάλη συναισθηματική απελευθέρωση και σας δίνει επίσης την ευκαιρία να επεξεργαστείτε τις σκέψεις σας. Αυτή η τεχνική αφορά σε όλα τα είδη συναισθημάτων, αλλά υπάρχουν και τεχνικές που ταιριάζουν με συγκεκριμένα συναισθήματα. Ο θυμός, για παράδειγμα, αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με τη σωματική άσκηση, ενώ η θλίψη μπορεί να ανακουφιστεί μέσω του κλάματος.

5. Τέλος, μπορείτε να ευχαριστήσετε τον εαυτό σας για όλη την προσπάθεια και τον χρόνο που αφιερώσατε και να συνειδητοποιήσετε ότι αυτό που κάνατε δεν ήταν εύκολο. 

Επιβραβεύστε τον εαυτό σας!


Γιατί είναι σημαντική η συναισθηματική έκφραση

Ο καθένας έχει τη δική του αντίληψη για το τι σημαίνει συναισθηματική έκφραση. Κάποιοι μπορεί να χτυπήσουν μια πόρτα. Άλλοι μπορεί να αρχίσουν να φωνάζουν σε κάποιον. Και άλλοι μπορεί να προτιμούν να απομονωθούν για κάποιο χρονικό διάστημα. Ωστόσο, η κατάλληλη και υγιής έκφραση των συναισθημάτων έχει κάποια ουσιαστικά οφέλη (Emotional Expression: The University of Kansas Health System, n.d.):

  1. Βοηθά στην αντίληψη της κατάστασης από νέα οπτική.
  2. Η λήψη αποφάσεων και η επίλυση προβλημάτων γίνονται πολύ πιο εύκολες.
  3. Η ένταση του συναισθήματος και το επακόλουθο άγχος μειώνονται.
  4. Η διαχείριση των σχέσεων γίνεται καλύτερη και αποφεύγονται οι περιττοί καυγάδες.
  5. Αυξάνεται η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθηση, γιατί νιώθουμε ότι μπορούμε να ελέγξουμε μερικές δύσκολες καταστάσεις που περνάμε

Ανάπτυξη της αντανακλαστικής πρακτικής

Η αντανακλαστική πρακτική σημαίνει κατά προσέγγιση τον προβληματισμό ή τη σκέψη για ένα περιστατικό που συνέβη στο παρελθόν και πώς αντιδράσατε σε αυτό. Συνδέεται με την ιδέα της εκμάθησης από την εμπειρία, σκεπτόμενοι το τι θα κάνατε διαφορετικά σε ένα πιθανό παρόμοιο περιστατικό (Reflective Practice, n. d.). 

Σύμφωνα με τον Moon (1999) «η αντανακλαστική πρακτική είναι ένα ενεργό, δυναμικό και ηθικό σύνολο των δεξιοτήτων, που τοποθετούνται σε πραγματικό χρόνο και αντιμετωπίζουν πραγματικές, περίπλοκες και δύσκολες καταστάσεις».


Πώς να αναπτύξετε την αντανακλαστική πρακτική

Οι ακαδημαϊκοί συμφωνούν ότι η αντανακλαστική πρακτική είναι μια δεξιότητα και, επομένως, μπορεί να γίνει
αντικείμενο μάθησης. Υπάρχουν τρία βήματα, τα οποία μπορούν να σας βοηθήσουν να εξασκήσετε την πρακτική
αυτή (Owen & Fletcher, n.d.):

1. Αναπτύξτε την ικανότητα να σκέφτεστε (να αντανακλάτε) την εμπειρία. Για να το πετύχετε, πρέπει:

– Να ζήσετε ξανά την εμπειρία

– Να την σκεφτείτε (Παρατήρησε τι συνέβαινε)

– Να κάνετε μία κριτική ανασκόπηση

– Να την βάλετε σε ένα καινούριο πλαίσιο (Σκεφτείτε την κατάσταση με διαφορετικό τρόπο)

2. Αντανάκλαση στην πράξη: Αυτό περιλαμβάνει την παρατήρηση των συναισθημάτων, των φυσικών αντιδράσεων και των μοτίβων σκέψεων, τόσο των δικών σας όσο και των άλλων. Στη συνέχεια, πρέπει να σκεφτείτε τι θα κάνατε κάθε στιγμή.

3. Αναστοχασμός για δράση. Αυτό το τελευταίο στάδιο συνδυάζει τη διορατικότητα και στοχεύει στην εφαρμογή
της μάθησης στην επαγγελματική ζωή.


Τα παραπάνω ίσως μοιάζουν πολύπλοκα, εάν είστε αρχάριος στην αντανακλαστική πρακτική. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες κατευθυντήριες γραμμές για να σας βοηθήσουν να ξεκινήσετε (Owen & Fletcher, n.d.).

  1. Χρόνος: Η πλειοψηφία των ανθρώπων αναφέρει την έλλειψη χρόνου ως λόγο διακοπής της αντανακλαστικής πρακτικής. Δεν χρειάζεται να αφιερώνετε πολλές ώρες σε καθημερινή βάση.
  2. Προσοχή: Η συγκέντρωση είναι ζωτικής σημασίας. Αποφύγετε τους περισπασμούς. Βάλτε το κινητό σας τηλέφωνο σε αθόρυβη λειτουργία και τοποθετήστε το κάπου μακριά. Βγείτε εκτός σύνδεσης, εάν εργάζεστε σε υπολογιστή.
  3. Επιβραδύνετε: Πριν ξεκινήσετε προσπαθήστε να χαλαρώσετε με κάποια άσκηση αναπνοής και δώστε χρόνο στον εαυτό σας να ηρεμήσει για λίγο.
  4. Αποφύγετε την κριτική: Δεν υπάρχει λόγος για αυτοκριτική.


Παρακάτω παρατίθενται κάποιες ακόμη μέθοδοι για να σας βοηθήσουν να αναπτύξετε την αντανακλαστική πρακτική (Owen & Fletcher, n.d.):

  1. Ελεύθερη γραφή: Ξεκινήστε να γράφετε για 4-6 λεπτά και μην σταματήσετε μέχρι να τελειώσει ο χρόνος. Μην δίνετε σημασία στη γραμματική και το λεξιλόγιο.
  2. Ελεύθερο σχέδιο: Χρησιμοποιήστε ένα χαρτί και ένα μολύβι και σχεδιάστε ό, τι περνάει από το μυαλό σας. Αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να εξωτερικεύσετε τα συναισθήματα ή/και τις σκέψεις σας.
  3. Κριτική ανάλυση: Αυτό το πλαίσιο ερωτήσεων βασίζεται στον αντανακλαστικό κύκλο του Gibbs:

Οφέλη της Αντανακλαστικής Πρακτικής

Η αντανακλαστική πρακτική αυξάνει την αυτογνωσία και συνεπώς τη συναισθηματική νοημοσύνη. Επιπλέον, η ενσυναίσθηση ενισχύεται και οι δεξιότητες δημιουργικής σκέψης βελτιώνονται. Ενθαρρύνει επίσης την ενεργό συμμετοχή σε εργασιακά περιβάλλοντα και διαδικασίες. Έτσι, η καριέρα και η προσωπική ανάπτυξη θα ενισχυθούν (Reflective Practice, n.d.).