Κριτική σκέψη και τεχνικές αξιολόγησης
Η χρήση του διαδικτύου είναι πιθανώς μια καθημερινή δραστηριότητα για πολλούς από εσάς, αλλά μερικές φορές είναι τόσο δεύτερη φύση που δεν σταματάμε να σκεφτόμαστε τι βασίζεται στις πληροφορίες που χρησιμοποιούμε. Ζούμε τώρα σε μια εποχή όπου οι πληροφορίες είναι ευρέως διαθέσιμες. Κάθε φορά που οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν μια ερώτηση, η προεπιλεγμένη απάντησή τους είναι “Google it” και όχι o καταιγισμός ιδεών ή η ανταλλαγή τους για μια απάντηση. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με αυτό που συνέβαινε στο παρελθόν, όπου τα βιβλία ήταν η κύρια πηγή πληροφοριών. Σήμερα, η κριτική σκέψη σας αποτελεί παράγοντα ένδειξης κατά την ανάλυση των ψηφιακών πληροφοριών που μας περιβάλλουν.
Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της κριτικής σκέψης, στην πιο βασική του μορφή, είναι το να μπορείς να σκεφτείς τον εαυτό σου. Για να μπορέσετε να σκεφτείτε κριτικά, πρέπει να είστε σε θέση να:
- Εξετάστε και αξιολογήστε πληροφορίες και επιχειρήματα
- Δείτε μοτίβα και συνδέσεις,
- Προσδιορίστε και δημιουργήστε σημαντικές πληροφορίες
Κάποιος με δεξιότητες κριτικής σκέψης μπορεί να:
- Κατανοήσει τους δεσμούς μεταξύ ιδεών.
- Προσδιορίσει τη σημασία και τη συνάφεια των επιχειρημάτων και των ιδεών.
- Αναγνωρίσει, δημιουργήσει και αξιολογήσει τα επιχειρήματα.
- Προσδιορίσει ασυνέπειες και σφάλματα στη συλλογιστική.
- Προσεγγίσει τα προβλήματα με συνεπή και συστηματικό τρόπο.
- Σκεφτεί την αιτιολόγηση των δικών του υποθέσεων, πεποιθήσεων και αξιών.
Δεξιότητες κριτικής σκέψης
Πιθανότατα να έχετε ήδη ασκήσει την κριτική σας σκέψη από άλλους τομείς της ζωής, όπως να αποφασίσετε σε ποιο τηλέφωνο ή υπολογιστή ή αυτοκίνητο να αγοράσετε, πού να ζήσετε ή ακόμα και τι να φορέσετε σε μια συγκεκριμένη περίσταση. Σε κάθε περίπτωση, πιθανότατα δεν κάνετε απλώς αυτό που σας λέει κάποιος άλλος να κάνετε, αλλά λαμβάνετε μια απόφαση με βάση μια σειρά παραγόντων. Η εφαρμογή κριτικής ικανότητας στις ψηφιακές σας δεξιότητες σημαίνει να χρησιμοποιήσετε την ικανότητά σας για εύρεση, αξιολόγηση, διαχείριση, επιμέλεια, οργάνωση και κοινή χρήση ψηφιακών πληροφοριών. Επιπλέον, αυτή είναι η ικανότητα ερμηνείας ψηφιακών πληροφοριών για ακαδημαϊκούς και επαγγελματικούς σκοπούς, καθώς και για ανασκόπηση, ανάλυση και επανέκδοση ψηφιακών πληροφοριών σε διαφορετικές ρυθμίσεις. Μια κριτική προσέγγιση για την αξιολόγηση των πληροφοριών από την προέλευση, τη συνάφεια, την αξία και την αξιοπιστία της. Κατανόηση των κανόνων περί πνευματικών δικαιωμάτων και ανοιχτών εναλλακτικών λύσεων, π.χ. η ικανότητα αναφοράς ψηφιακών έργων κατάλληλα σε διαφορετικά περιβάλλοντα.
Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της σύνδεσης στο διαδίκτυο είναι η ικανότητα να γνωρίζουμε κριτικά από πού προέρχεται το περιεχόμενο και ποιος το έχει συντάξει. Θα πρέπει να μπορείτε να κάνετε ερωτήσεις που θα σας επιτρέψουν να κατανοήσετε καλύτερα το πλαίσιο.
Σχετικά με την κρίσιμη δεξιότητά σας, είναι σημαντικό η ικανότητα συγκέντρωσης, διαχείρισης, πρόσβασης και χρήσης ψηφιακών δεδομένων σε υπολογιστικά φύλλα, βάσεις δεδομένων και άλλες μορφές, καθώς και η ερμηνεία δεδομένων εκτελώντας ερωτήματα, αναλύσεις δεδομένων και αναφορές: ο γραμματισμός δεδομένων σας και οι πρακτικές ασφάλειας προσωπικών δεδομένων. Κατανόηση του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιούνται
τα δεδομένα στην επαγγελματική και δημόσια ζωή, των νομικών, ηθικών και οδηγιών ασφαλείας στη συλλογή και χρήση δεδομένων, της φύσης των αλγορίθμων, και πώς συλλέγονται και χρησιμοποιούνται προσωπικά δεδομένα.
Δεν χρειάζεται να είστε ειδικός ή επαγγελματίας των δεδομένων, αλλά πρέπει να γνωρίζετε την ύπαρξή τους και τους κινδύνους που μπορεί να σας προκαλέσει η κατάχρηση.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι η ικανότητά σας να λαμβάνετε και να απαντάτε κριτικά σε μηνύματα σε μια σειρά ψηφιακών μέσων – κείμενο, γραφικά, βίντεο, κινούμενα σχέδια, ήχος – και να επιμεληθείτε, να επεξεργαστείτε και να επαναχρησιμοποιήσετε τα μέσα, δίνοντας τη δέουσα αναγνώριση στους δημιουργούς. Μια κριτική προσέγγιση για την αξιολόγηση των μηνυμάτων μέσων ως προς την προέλευσή τους και τον σκοπό τους είναι η κατανόηση των ψηφιακών μέσων ως κοινωνικού, πολιτικού και εκπαιδευτικού εργαλείου και της παραγωγής ψηφιακών μέσων ως τεχνικής πρακτικής.
Όσον αφορά την αξιολόγηση ψηφιακού περιεχομένου, θέλετε να αναζητήσετε το καλύτερο διαθέσιμο ψηφιακό περιεχόμενο. Για παράδειγμα, θέλετε να αποφύγετε περιεχόμενο που είναι απλώς μια ηλεκτρονική έκδοση του βιβλίου χωρίς καμία προστιθέμενη αξία. Ο ψηφιακός γραμματισμός αφορά την εύρεση, την αξιολόγηση, τη χρήση και τη δημιουργία ψηφιακού περιεχομένου με ουσιαστικό και υπεύθυνο τρόπο. Απαιτεί δεξιότητες σκέψης και τεχνικές ικανότητες.
Ας ληφθεί υπόψη ότι η εύρεση ψηφιακού περιεχομένου σχετικά με τη χρήση διαφόρων στρατηγικών αναζήτησης για αρωγή στην ποιότητα της πηγής πληροφοριών, τη χρήση πολλαπλών μηχανών αναζήτησης για τη δοκιμή προσωπικών φίλτρων μέσω γραπτών, οπτικών και ηχητικών πηγών για την πλοήγηση σε μια ποικιλία τρόπων συλλογής μιας σειράς πληροφοριών θα πρέπει να αξιολογηθεί για να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις σας.
Ένα άλλο σημαντικό σημείο είναι ότι πριν ξεκινήσετε την αναζήτηση σχετικού ψηφιακού περιεχομένου, πρέπει να εξετάσετε ποιο είναι το ζητούμενο της ερώτησης που προσπαθείτε να απαντήσετε ή το θέμα που ερευνάτε, τις πληροφορίες που έχετε ήδη, ποιες πληροφορίες χρειάζεστε, τον τύπο πληροφοριών που χρειάζεστε, για παράδειγμα, μια επισκόπηση, λεπτομερή ανάλυση/έρευνα ή στατιστικά στοιχεία, πόσες πληροφορίες χρειάζεστε – ποια κενά υπάρχουν στις γνώσεις σας.
Στην παρούσα ψηφιακή εποχή, ο καθένας μπορεί να διανείμει οποιεσδήποτε πληροφορίες στους ιστότοπούς του, στις πλατφόρμες κοινωνικών μέσων και σε άλλα διαδικτυακά φόρουμ. Δυστυχώς, όσοι αναζητούν παράλληλες πληροφορίες δεν επαληθεύουν πραγματικά την αυθεντικότητα των πληροφοριών. Ως αποτέλεσμα, η προπαγάνδα και οι ψευδείς πληροφορίες ερμηνεύονται συχνά ως η αλήθεια προκαλώντας έτσι προβλήματα στη λήψη αποφάσεων. Δεν υπάρχει πρότυπο για την επαλήθευση των πληροφοριών.
Πώς να έχετε μια αποτελεσματική αναζήτηση για ψηφιακό περιεχόμενο; Βρείτε καλύτερα αποτελέσματα χρησιμοποιώντας ακριβείς λέξεις-κλειδιά και στρατηγικές αναζήτησης. Σκεφτείτε λέξεις-κλειδιά από την ερώτηση ή το θέμα της ερώτησής σας, συμπεριλαμβανομένων των συνωνύμων, με τη χρήση λεξικών ή λεξικού συνωνύμων που είναι χρήσιμα για την καταγραφή μιας λίστας λέξεων-κλειδιών. Κοιτάξτε την ερώτηση ή το θέμα για το οποίο θέλετε πληροφορίες και επιλέξτε την πιο σχετική πηγή για την αναζήτησή σας, για παράδειγμα, μηχανές αναζήτησης ή/και διαδικτυακές βάσεις δεδομένων και δοκιμάστε να χρησιμοποιήσετε διαφορετικές λέξεις-κλειδιά και τεχνικές αναζήτησης για να διευρύνετε ή να περιορίσετε την αναζήτησή σας.
Οι κοινές τεχνικές αναζήτησης για το διαδίκτυο περιλαμβάνουν:
- PΕξαίρεση λέξεων από την αναζήτησή σας: Βάλτε – μπροστά από μια λέξη που δεν θέλετε να συμπεριλάβετε. Για παράδειγμα, τζάγκουαρ γρήγορο – αυτοκίνητο.
- Αναζήτηση ακριβούς αντιστοίχισης: Βάλτε μια λέξη ή φράση μέσα σε εισαγωγικά. Για παράδειγμα,
“ψηλότερο κτίριο”. - Αναζήτηση εντός εύρους αριθμών: Βάλτε … μεταξύ δύο αριθμών. Για παράδειγμα: κάμερα 50 € … 100 €.
- Συνδυάστε αναζητήσεις: Τοποθετήστε το “Ή” μεταξύ κάθε ερωτήματος αναζήτησης. Για παράδειγμα, μαραθώνιος Ή αγώνας.
- Αναζήτηση για έναν συγκεκριμένο ιστότοπο: Βάλτε το “site:” μπροστά από έναν ιστότοπο ή έναν κλάδο/ υπηρεσία. Για παράδειγμα, ιστότοπος: youtube.com ή ιστότοπος: .gov.
- Αναζήτηση σχετικών ιστότοπων: Βάλτε το “σχετικά:” μπροστά από μια διεύθυνση ιστού που ήδη γνωρίζετε. Για παράδειγμα, σχετικά: time.com.
(Source: Refine web searches, Google)
Οι περισσότερες πληροφορίες που βρίσκονται στο διαδίκτυο έχουν έναν κρυφό λόγο πίσω από αυτό. Οι εταιρείες και οι συγγραφείς που τοποθετούν τις πληροφορίες στο διαδίκτυο πιθανότατα προσπαθούσαν να πουλήσουν κάτι στους αναγνώστες. Άλλοι είναι προπαγανδιστές που θέλουν να επηρεάσουν τον τρόπο σκέψης ενός αναγνώστη. Η κριτική σκέψη μας βοηθά να σκεφτόμαστε και ας υπάρχουν αυτά τα προβλήματα και να εφαρμόζουμε τις σωστές
πληροφορίες κατά την ανάπτυξη λύσεων. Είναι σημαντικό η ψηφιακή εποχή να μάθει να διαφοροποιεί τις πραγματικές και τις ψεύτικες πληροφορίες. Επιπλέον, είναι καλό το γεγονός ότι οι πληροφορίες προέρχονται από διάφορες διαδικτυακές και offline πηγές, ώστε να είναι ακριβείς και να έχουν αρκετά στοιχεία.
Η υποβολή ερωτήσεων είναι πάντα καλή ιδέα. Θα σας κάνει καλύτερους. Κριτική αναζήτηση σημαίνει ότι μπαίνουμε βαθύτερα στην ερώτηση και όχι μόνο να ρωτάτε Ποιος, Τι, Πότε, Πού, Γιατί και Πώς, αλλά αντί να υποβάλλετε πιο περιγραφικές ερωτήσεις όπως: «Ποιος επωφελείται από αυτό;», «Τι εμποδίζει τη δράση;», «Γιατί είναι τόσο καιρό έτσι;» ή «Πώς μπορούμε να το αλλάξουμε για το καλό μας;».
Όπως αναφέρει η Jesse R. Sparks:
“Πρέπει να αναπτύξουμε τις δεξιότητες ψηφιακού γραμματισμού πληροφοριών που είναι απαραίτητες για να αξιολογήσουμε την αλήθεια, τη συνάφεια, την αξιοπιστία και την ποιότητα των επιχειρημάτων για να μάθουμε αποτελεσματικά, να λύσουμε προβλήματα και να λάβουμε αποφάσεις για τον σημερινό κόσμο.”
